آیا انسولین انسانی به اندازه انسولین آنالوگ (قلم انسولین) موثر و بی‌خطر است؟

به گزارش همشهری آنلاین، پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا این تغییر نوع انسولین برای افراد دارای دیابت خطری ندارد و انسولین‌های قدیمی انسانی هم به اندازه انسولین‌های آنالوگ موثر و بی‌خطر هستند یا نه؟

• انسولین انسانی چیست؟

هنگامی که انسولین برای نخستین بار خالص شد تا برای درمان بیماران دیابتی به کار رود، آن را از منابع حیوانی به دست آورده‌ بودند. هنگام سلاخی گاوها و خوک‌ها لوزالمعده یا پانکراس آنها را نگه می‌داشتند و انسولین درون آنها را استخراج می‌کردند. اما مشکل این بود که برای مثال از حدود ۲ تن لوزالعمده حیوانی در نهایت بیش از ۲۰۰ گرم انسولین خالص به دست نمی‌آمد.

بعدها دانشمندان توانست با مهندسی ژنتیک با شیوه DNA نوترکیب ژن‌های تولیدکننده انسولین انسانی را به درون باکتری‌ها بفرستند و انها را به تولید انسولین وادارند. به این ترتیب با کشت باکتری‌های حامل این ژن مقدار زیادی انسولین خاص به دست می‌آمد که کاملا شبیه انسولین انسانی بود.

انسولین انسانی در حال حاضر به شکل کوتاه‌اثر یا رگولار (Regular که پیش از وعده‌های غذایی تزریق می‌شود و انسولین متوسط‌اثر یا NPH که برای حفظ میزان پایه انسولین در خون مصرف می‌شود، وجود دارد.

یک تفاوت مهم این دو نوع انسولین انسانی این است که ویال انسولین NPH را باید پیش از تزریق تکان داد و مخلوط کرد تا به با شناور شدن میکروکریستال‌های انسولین-پروتئین کدر شوند. این کریستال‌های ریز به آهستگی در محل تزریق حل می‌شوند و به تدریج انسولین را به درون خون آزاد می‌کنند.

• انسولین‌های آنالوگ

گرچه ساخت انسولین انسانی پیشرفت مهمی بود، اما هنوز مشکلاتی بر جا مانده بود. انسولین رگولار با سرعت کافی وارد جریان خون نمی‌شد تا امکان جذب سریع کربوهیدرات‌های مواد غذایی پس از صرف غذا فراهم شود و پس از صرف وعده غذایی تاثیر آن بیش از حد طول می‌کشید و باعث افت قند خون یا هیپوگلیسمی می‌شد.

شرکت الای لیلی در سال ۱۹۹۶ نخستین انسولین آنالوگ یا مصنوعی سریع‌اثر را به نام لیسپرو با نام تجاری Humalog وارد بازار کرد. بعدها انسولین‌ آنالوگ شرکت‌ نووو نوردیسک به نام آسپرات با نام تجاری Novolog وانسولین آنالوگ شرکت سانوفی به نام گلولیسین با نام تجاری Apidra هم به بازار آمدند.

تاثیر این انسولین‌های آنالوگ سریع‌اثر ۱۰ تا ۲۰ دقیقه پس از تزریق شدن شروع می‌شود، در حالیکه در انسولین انسانی رگولار این زمان بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه است.

در نتیجه افراد می‌توانند بلافاصله پیش از غذا این انسولی‌ها را تزریق کنند (در انسولین انسانی رگولار این کار باید ۳۰ دقیقه بیشتر پیش از غذا خوردن انجام می‌شد)

اما دانشمندان و افراد دیابتی هنوز می‌خواستند گزینه‌ انسولین طولانی‌اثر را هم در اختیاط داشته باشند که مانند انسولین‌های انسانی NPH میزان انها در خون چند ساعت به اوج نرسد و خطر افت قند خون را ایجاد نکند و طول اثر آن هم بیشتر از این نوع انسولین‌های انسانی باشد.

دانشمندان مولکول‌های انسولین را طوری تغییر دادند که با سرعت کمتر و مداومت بیشتر از محل تزریق جذب شوند و به این ترتیب انسولی‌های آنالوگ طولانی‌اثر مانند گلارژین (با نام‌های تجاری Lantus و Bsaglar) و دتمیر (با نام تجاری Levemir) ساخته شدند که تا ۲۰ تا ۲۶ ساعت پس از تزریق در بدن می‌مانند و امکان تزریق دوز واحد روزانه را می‌دهند. بعدها انسولین‌های با اثر بسیار طولانی‌تر (تا ۴۲ ساعت) دگلودک (با نام تجاری Tresiba)  و گلارژین (با نام تجاری Toujeo) هم به بازار آمدند.

• مقایسه انسولین‌های انسانی و آنالوگ

یک مزیت مهم انسولین‌های آنالوگ طولانی‌اثر نسبت به انسولین انسانی NPH کاهش خطر افت قند خون یا هیپوگلیسمی پس از تزریق است. این مزیت به خصوص برای بیماران دچار دیابت نوع یک مهم است که در بدنشان انسولین تولید نمی‌شود و باید در تزریق انسولین دقیق‌تر باشند تا دوزهای تزریق‌شان با نیاز بدنشان به انسولین تطبیق کند.

• بی‌خطر بودن

در مورد بیماران دیابت نوع دو که تا حدودی انسولین در بدن تولید می‌شود، در صورتی که سابقه افت قند خون نداشته باشند، انسولین انسانی NPH را که نسبت به انسولین آنالوگ بسیار ارزان‌تر است، می‌توان بدون خطر برای حفظ حد پایه انسولین خون به کار برد. خوردن یک اسنک هنگام خواب مانند سیب با یک قاشق غذاخوری کره بادام‌ زمینی خطر افت قند خون در شب را بیشتر کاهش دهد.

در مورد انسولین انسانی رگولار که پیش از غذا تزریق می‌شود، هم باید مراقبت افت قند خون تاخیری بود. با توجه به اینکه میزان انسولین رگولار در خون دو تا چهار ساعت پس از تزریق در خون به اوج می‌رود، افراد دارای دیابت نوع یک باید مراقب فعالیت‌های جسمی‌شان در چند ساعت پس از وعده غذایی‌شان باشند. مثلا اگر تصمیم دارید که دو ساعت پس از شام پیاده‌روی طولانی انجام دهید، ممکن است در میانه راه رفتن دچار افت قند خون شوید. همچنین تزریق انسولین رگولار در هنگام غروب ممکن است خطر افت قند خون در طول شب را افزایش دهد.

در مجموع اغلب افراد دچار دیابت نوع یک بهتر است از انسولین‌های آنالوگ سریع‌اثر استفاده کنند تا خطر افت قند خون در آنها کاهش یابد. اما افراد دچار دیابت نوع ۲ (که شایع‌تر است) و بدنشان هنوز توانایی تولید انسولین دارند، خطر استفاده از انسولین انسانی کمتر است، چرا که پزشکان اصولا با تولید انسولین در بدن دوز کمتری از انسولین را برای آنها تجویز می‌کنند.

• تاثیربخشی

همه انواع انسولین به طور موثری قند خون را کاهش می‌دهند. از لحاظ راحتی مصرف استفاده از انسولین‌های آنالوگ بسیار ساده‌تر است: انسولین زمان غذا را بلافاصله پیش از وعده غذایی تزریق می‌کنید و معمولا نیاز به یک تزریق انسولین روزانه پایه‌ هم وجود دارد. انسولین‌های آنالوگ نسبت به انسولین‌های انسانی خطر کمتر افت خون را دارند. همچنین انسولین‌های آنالوگ سریع‌اثر میزان قند خون پس از غذا را اندکی پایین‌تر می‌آورند. با این وجود کنترل مناسب قند خون در اغلب موارد با انسولین‌های انسانی هم امکان‌پذیر است.

• چطور نوع انسولین را تغییر دهیم؟

اگر می‌خواهید به علت نایاب بودن یا گران بودن انسولین آنالوگ مصرفی‌تان را به انسولین انسانی تغییر دهید، این تغییر باید همیشه با نظارت پزشک و در صورت امکان اندازه‌گیری دقیق قند خون انجام شود.

اگر در شرایط اضطراری قرار دارید و دسترس به پزشک ممکن نیست، باید دستورالعمل دقیقی را رعایت کنید.